Việc áp dụng đúng phương pháp giảng dạy sẽ giúp học sinh phát triển khả năng tư duy, nhận thức, có sự chủ động và tích cực trong học tập. Bài viết dưới đây là tổng hợp các phương pháp dạy học ở tiểu học mà thầy cô giáo có thể tham khảo để chọn lựa phương pháp giảng dạy tối ưu nhất cho học sinh.

1. Định nghĩa của phương pháp dạy học tích cực

1.1. Nội dung và định hướng đổi mới của phương pháp dạy học

Phương pháp dạy học cần phải giúp cho học sinh phát huy được tính chủ động, tích cực, khả năng sáng tạo và tự giác trong học tập.Tuỳ vào điều kiện học tập của từng lớp, môn học, khả năng ứng dụng kiến thức thực tế… để đưa ra nội dung và định hướng phù hợp.

1.2. Thế nào là tính tích cực trong học tập

Tính tích cực học tập, về bản chất chính là tính tích cực nhận thức, được thể hiện ở khát vọng hiểu biết, cố gắng tâm sức và trí lực để chiếm lĩnh về kiến thức.

Biểu hiện của tính tích cực học tập gồm: luôn hăng hái trả lời trước các câu hỏi của giáo viên, bổ sung thêm các câu trả lời từ các bạn, đưa ra ý kiến của bản thân trước một vấn đề nào đó, đặt các câu hỏi và yêu cầu giải thích cặn kẽ với những vấn đề chưa rõ, chủ động tìm kiếm, bổ sung kiến thức, kỹ năng mới, tập trung vào bài học, cố gắng hoàn thành hết bài tập được giao, kiên trì, không nản chí trước các vấn đề khó khăn,…

Bản chất của tính tích cực là tính tích cực trong nhận thức, qua đó thể hiện được sự hiểu biết, cố gắng để chiếm lĩnh tri thức.

Biểu hiện của tính tích cực thể hiện qua sự hăng hái, nhiệt tình trả lời các câu hỏi của thầy cô giáo, hoàn thiện câu trả lời dựa vào ý kiến từ các bạn, đưa ra ý kiến của bản thân, đặt câu hỏi, yêu cầu được giải thích những vấn đề chưa hiểu một cách rõ ràng, chủ động tự tìm hiểu, bổ sung các kiến thức thường xuyên, hoàn thành các bài tập được giao, kiên trì, nhẫn nại, không nản chí trước những khó khăn, thách thức…

2. Các phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học nâng cao hiệu quả giảng dạy

2.1. Phương pháp dạy học theo dự án

Giảng dạy theo dự án – Một trong các phương pháp dạy học ở tiểu học được giáo viên áp dụng nhiều trong các tiết học. Hình thức giảng dạy này được chia thành nhiều loại khác nhau như: dựa theo thời gian, nhiệm vụ, chuyên môn giảng dạy của từng thầy cô giáo, sự tham gia của giáo viên hoặc học sinh…

Phương pháp dạy học dự án có thể phân chia thành các nhiệm vụ cụ thể sau: 

  • Dựa theo tiến trình dạy học theo dự án
  • Tìm hiểu mục đích và vấn đề của dự án
  • Lên kế hoạch cụ thể thực hiện dự án
  • Tiến hành thực hiện và báo cáo dự án
  • Đưa ra đánh giá và nhận xét theo dự án

Cách thức thực hiện:

  • Xác định đúng vấn đề, mục đích của dự án được giao
  • Học sinh xây dựng kế hoạch dựa vào vấn đề và mục đích của dự án
  • Học sinh tiến hành thực hiện sau khi trình bày với thầy cô giáo
  • Giáo viên nhận xét, đánh giá dựa vào kết quả của báo cáo mà học sinh trình bày
Các phương pháp dạy học ở tiểu học - Dạy học theo dự án

Phương pháp dạy học ở tiểu học theo dự án

2.2. Phương pháp dạy học theo nhóm

Dạy học theo nhóm là một trong các phương pháp giảng dạy ở tiểu học được nhiều trường áp dụng, giúp học sinh phát triển tư duy và kỹ năng làm việc nhóm hiệu quả. Với phương pháp giảng dạy này, học sinh sẽ hoạt động theo từng nhóm nhỏ, thực hiện và hoàn thành nhiệm vụ trong thời gian quy định. Kết quả của hoạt động nhóm sẽ được trình bày trước lớp.

Ưu điểm của hình thức dạy theo nhóm:

  • Hỗ trợ và phát huy năng lực làm việc nhóm
  • Phát triển năng lực cộng tác làm việc
  • Phát triển năng lực giao tiếp

Nhược điểm của phương pháp dạy học nhóm:

  • Cần nhiều thời gian cho hoạt động nhóm
  • Hiệu quả nhiều khi không như mong đợi
  • Gây ồn 

>> Tham khảo thêm: 

Các phương pháp dạy học ở tiểu học - Dạy theo nhóm

Phương pháp dạy học theo nhóm giúp học sinh phát triển năng lực giao tiếp

2.3. Phương pháp giải quyết vấn đề

Khả năng giải quyết vấn đề đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển tư duy và nhận thức của học sinh. Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề giúp học sinh rèn luyện năng lực nhìn nhận một vấn đề theo nhiều hướng khác nhau. Từ đó, học sinh có thể lựa chọn được giải pháp tốt nhất cho vấn đề cần khắc phục.

Các bước tiến hành giải quyết vấn đề như sau:

  • Phát hiện vấn đề: Học sinh cần phân tích được tình huống có vấn đề xảy ra nhằm phát hiện và trình bày vấn đề rõ ràng.
  • Nội dung giải quyết vấn đề: Học sinh sẽ tìm ra các phương án để giải quyết vấn đề.
  • Giải quyết vấn đề: Từ những phương án được ra, học sinh sẽ so sánh, phân tích và đánh giá phương án tốt nhất để giải quyết vấn đề.

2.4. Phương pháp thảo luận nhanh

Phương pháp thảo luận nhanh được nhiều trường học ứng dụng trong các giáo trình giảng dạy. Với hình thức giảng dạy này, học sinh tiếp thu kiến thức một cách trực tiếp, sinh động hơn.  

Các quy tắc khi thực hiện thảo luận nhanh:

  • Linh hoạt áp dụng thảo luận nhanh bất cứ thời điểm nào phù hợp và cần thiết.
  • Từng người nói lên suy nghĩ của mình về câu hỏi đã thảo luận
  • Mỗi người nêu ý kiến ngắn gọn 1-2 câu
  • Thảo luận khi tất cả đã nói hết ý kiến

2.5. Tạo không gian cho học sinh tự tìm hiểu

Ở bậc tiểu học, giáo viên nên tạo không gian cho học sinh tự tìm hiểu vấn đề. Đây là phương pháp dạy học tích cực, giúp các em rèn luyện tính sáng tạo, khơi gợi nội lực và ý chí. 

Thông qua việc tự học, thầy cô có thể đưa ra những vấn đề để học sinh thảo luận và tìm cách giải quyết vấn đề. Tự học cũng là một trong những cách rèn luyện tính cách chủ động cho học sinh trong công việc sau này.

Phương pháp tạo không gian cho học sinh tự học

Tạo không gian cho học sinh tự tìm hiểu là một trong các phương pháp dạy học ở tiểu học hiệu quả

2.6. Phương pháp thuyết trình cho học sinh

Thuyết trình là một phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học ngày càng được nhiều trường tiểu học áp dụng. Học sinh sẽ tổng hợp và trình bày vấn đề thông qua việc nêu luận điểm, đưa hình ảnh và dẫn chứng trước lớp học.

Để đạt hiệu quả cao khi vận dụng kỹ năng thuyết trình trong học tập, học sinh cần trình bày vấn đề rõ ràng, dễ hiểu và đúng trọng tâm thông qua tư liệu, hình ảnh, video…. Ngoài việc tự tin trước đám đông, học sinh cần phải trau dồi tư duy logic, tư duy phản biện.

2.7. Phương pháp hỏi đáp trong giáo dục

Áp dụng phương pháp hỏi đáp trong giảng dạy sẽ giúp học sinh tiếp thu kiến thức mới và củng cố kiến thức cũ một cách hiệu quả, đồng thời giúp rèn luyện khả năng phản xạ tốt hơn.

Một số kỹ thuật đặt câu hỏi người dạy cần nắm rõ:

  • Chuẩn bị câu hỏi cụ thể thông qua việc xây dựng hệ thống câu hỏi gồm 2 nhóm: câu hỏi chốt và câu hỏi khái quát.
  • Cần xem xét tính thực tế và sự phù hợp của câu hỏi đã đặt ra.

2.8. Phương pháp đánh giá giữa thầy và trò

Việc đánh giá luôn nắm vai trò chủ chốt trong quá trình học tập. Thông qua phương thức giảng dạy này, người dạy nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động phù hợp với định hướng, trình độ của học sinh.

Tuy nhiên, để triển khai tốt phương pháp dạy này, giáo viên cần hướng dẫn học sinh kỹ năng tự đánh giá nhằm giúp các em đánh giá đúng và điều chỉnh hoạt động kịp thời với năng lực của bản thân. Ngoài ra, các thầy cô giáo cần phải có chuyên môn cao, trình độ sư phạm tốt để điều phối hoạt động của học sinh ngay cả khi có diễn biến ngoài tầm kiểm soát.

2.9. Phương pháp nghiên cứu trường hợp

Không chỉ được áp dụng trong học tập mà phương pháp nghiên cứu theo từng trường hợp được ứng dụng nhiều trong các lĩnh vực khác nhau. Qua đó, học sinh tự nghiên cứu tình huống thực tế, tìm cách giải quyết vấn đề đã đặt ra.

Cách thực hiện phương pháp này:

  • Học sinh nhận biết vấn đề theo từng trường hợp
  • Thu thập thông tin, hình ảnh để tìm phương án giải quyết thông qua tài liệu sẵn có hoặc tự tìm kiếm
  • Học sinh đưa ra cách thức giải quyết
  • Đem ra những lập luận và bảo vệ phương án đã chọn
  • So sánh với những phương án trong thực tế khác
Phương pháp nghiên cứu theo từng trường hợp

Phương pháp đánh giá theo từng trường hợp giúp tăng tính suy luận logic của học sinh

2.10. Phương pháp dạy học khám phá

Đối với phương pháp dạy học khám phá, học sinh cần biết sử dụng công nghệ thông tin trong việc tìm kiếm bài học.

Quy trình thực hiện phương pháp:

  • Học sinh lựa chọn và giới thiệu chủ đề yêu cầu
  • Tìm tài liệu học tập thông qua nhiều kênh khác nhau, đòi hỏi sự kiên trì
  • Cần xác định nhiệm vụ rõ ràng trong từng vấn đề thực hiện thiết kế
  • Tiến hành thiết kế nội dung dựa theo chỉ dẫn của giáo viên và các bạn để trình bày trang web
  • Tiến hành đánh giá và sửa chữa thiết kế, từ đó rút ra kinh nghiệm

3. So sánh đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực và truyền thống

Về mục tiêu:

  • Dạy học theo phương pháp truyền thống: Cung cấp các kiến thức, kỹ năng giúp học sinh vượt qua các kỳ thi.
  • Dạy học tích cực: Giúp học sinh hình thành năng lực truyền tải kiến thức được học, từ đó giúp học sinh học được thêm nhiều điều cần thiết và hữu ích để hỗ trợ học tập và cuộc sống trong tương lai.

Về quan niệm và bản chất:

  • Dạy học truyền thống: Là quá truyền truyền thụ và lĩnh hội các kiến thức, chân lý của giáo viên
  • Dạy học tích cực: Là phương pháp dạy học mà ở đó học sinh sẽ là người tìm kiếm thông tin, kiến thức để tự nâng cao hiểu biết, tìm ra năng lực và chân lí của riêng mình.

Về nội dung:

  • Dạy học truyền thống: Nội dung kiến thức bài giảng chủ yếu từ giáo viên và sách giáo khoa
  • Dạy học tích cực: Nội dung kiến thức đa dạng, phong phú như: sách giáo khoa, thí nghiệm, giáo viên, thực tế cuộc sống… phù hợp với nhận thức học sinh, điều kiện học tập, là những vấn đề đang nhận được nhiều sự quan tâm từ học sinh.

Về hình thức tổ chức:

  • Dạy học truyền thống: Các tiết học được tổ chức tại lớp học
  • Dạy học tích cực: Các tiết học đa dạng về hình thức như: ngoài trời, trong lớp, phòng thực nghiệm…

Về phương pháp:

  • Dạy học truyền thống: Bài giảng sẽ được diễn giải, truyền tải một chiều
  • Dạy học tích cực: Với phương pháp dạy học này, học sinh sẽ được tương tác, thảo luận với nhau để tìm ra hướng giải quyết vấn đề.

Trên đây là những chia sẻ về các phương pháp dạy học ở tiểu học được nhiều trường ứng dụng trong chương trình giảng dạy giúp học sinh phát triển tư duy, rèn luyện nhiều kỹ năng khác nhau. Ngoài ra, để tìm hiểu rõ hơn về các chương trình giáo dục tiểu học của iSchool, quý phụ huynh có thể liên hệ liên hệ ngay với phòng tuyển sinh của iSchool thông qua thông tin dưới đây:

  • Số điện thoại: 0789 166 588
  • Email: info@ischool.edu.vn   

>> Có thể bố mẹ quan tâm:

Tags: phương pháp STEAM, phương pháp Reggio Emilia, phương pháp Steiner, phương pháp Shichida, phương pháp dạy học trực quan, phương pháp học tập hiệu quả, phương pháp giáo dục STEM cho trẻ mầm non