Các thời kỳ phát triển của trẻ ở giai đoạn từ 0 – 18 tuổi

Hành trình lớn lên của mỗi đứa trẻ là một điều kỳ diệu. Sự phát triển của trẻ trải qua những giai đoạn khác nhau, mỗi giai đoạn đều mang những đặc điểm riêng biệt và đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nên một con người hoàn thiện. Bài viết này của iSchool sẽ cùng bạn khám phá các giai đoạn phát triển của trẻ, từ đó giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự lớn lên diệu kỳ này.

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 0 –  3 tháng tuổi

Các giai đoạn phát triển của trẻ đều rất quan trọng. Giai đoạn đầu đời là thời điểm mà cơ thể và trí não của trẻ sơ sinh đang dần thích nghi với thế giới bên ngoài. Trong khoảng ba tháng đầu tiên sau khi sinh, em bé của bạn có thể bắt đầu thực hiện những điều sau:

• Hình thành những biểu cảm vui vẻ như cười và đáp lại khi được tương tác bằng nụ cười.
• Thực hiện các động tác nâng đầu và ngực, cho thấy sự phát triển về cơ bắp và xương khớp.
• Chú ý và dõi theo các vật thể có sự chuyển động hoặc màu sắc nổi bật.
• Đưa tay lên miệng như một phản xạ tự nhiên.
• Tập làm quen với việc cầm nắm các đồ vật.
• Cố gắng vươn tay đến những vật trong tầm mắt, dù có thể chưa với tới được.

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 0 – 3 tháng tuổi (Nguồn: Sưu tầm)

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 4 – 6 tháng tuổi

Giai đoạn trẻ từ 4 – 6 tháng tuổi đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi trẻ bắt đầu làm chủ các kỹ năng vận động và giao tiếp. Bé có thể chủ động khám phá môi trường xung quanh, thể hiện mong muốn bằng hành động và âm thanh. Trẻ nắm đồ vật một cách thành thạo hơn và tạo ra nhiều âm thanh đa dạng, bao gồm cả việc cười thành tiếng. Trong giai đoạn phát triển này, trẻ có thể sẽ:

• Chủ động lật mình và di chuyển để đạt được mục tiêu.
• Bắt đầu bập bẹ những âm thanh gần giống với ngôn ngữ.
• Cười thành tiếng.
• Vươn tay và lấy những vật trong tầm với, đồng thời sử dụng tay để tương tác với các đồ vật xung quanh.

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 4 – 6 tháng tuổi (Nguồn: Sưu tầm)

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 7 – 9 tháng tuổi

7 – 9 tháng tuổi là một trong các giai đoạn phát triển của trẻ mà bố mẹ cần quan tâm sát sao. Giai đoạn từ 7 đến 12 tháng tuổi đánh dấu sự phát triển vượt bậc về khả năng vận động và tương tác của trẻ. Các bé bắt đầu tự mình khám phá thế giới xung quanh bằng cách lết hoặc bò và có thể mất một khoảng thời gian để thành thạo các kỹ năng này. Cha mẹ hãy dành thời gian để cùng con trải nghiệm những khoảnh khắc đáng nhớ này.

• Trẻ học cách phối hợp tay và đầu gối để bò và có thể chọn cách trườn trước khi bò. Một số trẻ có thể bỏ qua giai đoạn bò và tiến thẳng đến giai đoạn đi.
• Trẻ có thể tự ngồi một cách vững vàng mà không cần sự hỗ trợ.
• Trẻ có thể phản ứng khi nghe thấy những từ ngữ quen thuộc, đặc biệt là tên của mình, và một số trẻ có thể bắt đầu bập bẹ những từ đơn giản như “ba” hoặc “mẹ”.
• Trẻ thích thú với việc vỗ tay và các trò chơi tương tác như trốn tìm hoặc tìm đồ vật.
• Cha mẹ nên sử dụng các phương pháp giáo dục phù hợp để kích thích sự phát triển trí não của trẻ, đồng thời đảm bảo an toàn cho con trong quá trình khám phá thế giới.

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 7 – 9 tháng tuổi (Nguồn: Sưu tầm)

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 10 – 12 tháng tuổi

Giai đoạn cuối năm đầu tiên là thời điểm trẻ chuyển mình rõ rệt, từ một em bé sơ sinh phụ thuộc hoàn toàn vào cha mẹ thành một em bé có nhiều hành động độc lập hơn. Mặc dù vậy, bé vẫn cần sự chăm sóc và quan tâm đặc biệt. Trong thời gian này, trẻ đang học:

• Tự xúc ăn bằng thìa, kỹ năng vận động tinh trở nên khéo léo hơn, có thể cầm nắm đồ vật bằng ngón trỏ và ngón cái.
• Vừa đi vừa cầm nắm đồ vật để khám phá thế giới xung quanh.
• Nói được một hoặc hai từ đơn giản như “cha” hoặc “mẹ”. Thông thường, trẻ có thể nói được khoảng 3 từ trước sinh nhật đầu tiên, nhưng điều này có thể thay đổi tùy theo sự phát triển của từng trẻ.
• Dùng tay chỉ vào những vật mình muốn để giao tiếp với cha mẹ.
• Bắt chước hành động của người lớn, ví dụ như giả vờ nghe điện thoại.
• Cha mẹ hãy đồng hành cùng con trong những bước đi đầu đời, đảm bảo an toàn cho bé và áp dụng các phương pháp giáo dục sớm để tối ưu sự phát triển.

Bên cạnh sự nỗ lực của trẻ, cha mẹ cũng nên tin tưởng vào bản năng của mình. Nếu có bất kỳ lo lắng nào, hãy tìm kiếm sự tư vấn của bác sĩ, vì việc phát hiện và can thiệp sớm sẽ mang lại nhiều lợi ích cho con. Thực tế, không có một mốc thời gian cụ thể nào cho sự phát triển kỹ năng của trẻ. Nếu trẻ chưa đạt được những cột mốc như trên, bạn cũng không nên quá lo lắng, vì đó là điều hoàn toàn bình thường trong quá trình lớn lên của trẻ.

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 10 – 12 tháng tuổi (Nguồn: Sưu tầm)

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 1 – 3 tuổi

 1 – 3 tuổi là một trong các giai đoạn phát triển quan trọng của trẻ. Trong khoảng thời gian này, trẻ trải qua những bước phát triển vượt bậc cả về thể chất, nhận thức, ngôn ngữ và cảm xúc. Đây là giai đoạn mà trẻ bắt đầu khám phá thế giới xung quanh một cách tích cực và độc lập hơn. Ở lứa tuổi này, trẻ sẽ phát triển về:

• Trẻ học cách đi lại một mình một cách vững vàng, không cần sự hỗ trợ.
• Các hoạt động leo trèo trở nên quen thuộc, đặc biệt là leo cầu thang (có thể cần vịn tay).
• Năng lực vận động của trẻ tiến bộ rõ rệt, biểu hiện qua khả năng chạy, nhảy tại chỗ.
• Kỹ năng phối hợp vận động cũng được cải thiện, trẻ có thể đá bóng, nhón chân.
• Khả năng cầm nắm đồ vật nhỏ được nâng cao, trẻ có thể cầm bút màu để nguệch ngoạc.
• Trẻ bắt đầu vẽ được những hình đơn giản như hình tròn.
• Các hoạt động xếp chồng, lắp ghép các khối trở nên thú vị và quen thuộc.

• Trẻ có khả năng làm theo các chỉ dẫn đơn giản.
• Tư duy logic sơ khai bắt đầu hình thành.
• Trẻ thích thú khám phá, tìm hiểu về thế giới xung quanh bằng cách đặt câu hỏi.
• Trẻ bắt đầu sử dụng các câu ngắn, thường là 2-3 từ.
• Vốn từ vựng của trẻ tăng lên nhanh chóng.
• Trẻ bắt đầu tham gia vào các trò chơi giả vờ và thể hiện khả năng giao tiếp.

Bản tính hiếu động, ham khám phá khiến trẻ dễ gặp phải các sự cố ngoài ý muốn như tai nạn hoặc ngộ độc. Bên cạnh đó, trẻ có thể sẽ gặp khủng hoảng tuổi lên 2 với các biểu hiện như: Bướng bỉnh, thích chống đối lại người lớn, thường xuyên la hét, ăn vạ. Đây là giai đoạn trẻ đang muốn khẳng định bản thân, cần được ba mẹ đồng hành, thấu hiểu. Ngoài ra, trẻ cũng thường thích vui chơi mà quên ăn, dễ dẫn đến tình trạng kén ăn hoặc chán ăn.

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 1 – 3 tuổi (Nguồn: Sưu tầm)

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 4 – 6 tuổi

Trong độ tuổi từ 4 đến 6, trẻ không chỉ hoàn thiện các kỹ năng vận động mà còn có những bước tiến đáng kể trong ngôn ngữ, nhận thức và tâm lý xã hội. Đây là thời điểm quan trọng để trẻ chuẩn bị bước vào môi trường học đường chính thức.

• Trẻ có khả năng ném và bắt bóng thành thạo.
• Trẻ có thể nhảy lò cò một cách dễ dàng và phối hợp nhịp nhàng.
• Khả năng giữ thăng bằng được cải thiện đáng kể, trẻ có thể đứng một chân trong thời gian dài hơn (10 giây hoặc hơn).
• Trẻ có thể chạy, nhảy, leo trèo một cách tự tin và năng động.
• Trẻ phát triển sự khéo léo trong các hoạt động sử dụng tay.
• Trẻ có thể tự mặc và cởi quần áo một cách độc lập.
• Khả năng cầm bút và vẽ được nâng cao, trẻ có thể vẽ người với các chi tiết đơn giản (đầu, thân, tay, chân…).
• Vốn từ vựng của trẻ mở rộng nhanh chóng, trẻ sử dụng câu phức tạp hơn.
• Trẻ có khả năng diễn đạt ý tưởng, cảm xúc một cách rõ ràng hơn.
• Trẻ thích thú với việc kể chuyện và tham gia vào các cuộc trò chuyện.
• Trẻ bắt đầu làm quen với chữ cái và các ký hiệu cơ bản.
• Trẻ bắt đầu hiểu về chức năng của các đồ vật xung quanh.
• Khả năng tư duy logic đơn giản được hình thành (phân loại, so sánh).
• Trẻ tò mò, thích khám phá và đặt câu hỏi về thế giới xung quanh.
• Trẻ có thể nhận biết các con số, màu sắc, hình dạng.
• Trẻ bắt đầu quan tâm hơn đến bạn bè và các mối quan hệ xã hội.
• Trẻ học cách chia sẻ, hợp tác và chơi cùng bạn.

Tại trường Hội nhập Quốc tế iSchool, chúng tôi không chỉ đảm bảo Chương trình GDPT mới của Bộ GD&ĐT mà còn có chương trình học riêng giúp học sinh phát triển toàn diện ngay từ khi còn nhỏ. Cụ thể, lứa tuổi Mầm non sẽ được phát triển 8 lĩnh vực gồm: Toán, Hội họa, Khoa học, Thể chất, Giao tiếp, Âm nhạc, Kỹ năng sống, Làm quen với máy tính. Ngoài ra, iSchool còn có các hoạt động ngoại khóa như như aerobic, võ thuật, bơi lội, kết hợp với các hoạt động trải nghiệm đa dạng, phù hợp với năng lực của trẻ.

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 4 – 6 tuổi (Nguồn: Sưu tầm

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 7 – 11 tuổi

Giai đoạn từ 7 đến 11 tuổi đánh dấu một sự chuyển biến quan trọng trong sự phát triển của trẻ. Ở lứa tuổi này, trẻ bắt đầu có xu hướng tách rời khỏi sự phụ thuộc vào cha mẹ và bước vào môi trường tiểu học, nơi mà trọng tâm hoạt động chuyển từ vui chơi sang học tập. Dù vậy, do vẫn còn cần sự hỗ trợ từ người lớn, tính tự lập của trẻ vẫn đang trong quá trình hình thành. Các mối quan hệ bạn bè thường được xây dựng dựa trên giới tính, với các nhóm bạn cùng giới là phổ biến. Khả năng tự nhận thức của trẻ cũng phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn này, khi trẻ bắt đầu có thể tự đánh giá bản thân và nhận thức được sự đánh giá của người khác. Lòng tự trọng của trẻ thường gắn liền với những thành tích học tập, chẳng hạn như điểm số tốt hoặc khả năng chơi nhạc cụ.

Sự phát triển của hệ thần kinh cùng với môi trường sống đa dạng và phong phú tạo điều kiện cho trẻ khám phá, tiếp thu kiến thức mới một cách nhanh chóng. Trẻ bắt đầu hình thành tư duy phản biện, phán đoán và phát triển trí thông minh. Bên cạnh đó, sự phân biệt giới tính cũng dần trở nên rõ ràng hơn.

Về mặt sinh lý, đây là thời điểm răng vĩnh viễn bắt đầu thay thế răng sữa. Về mặt tâm lý, trẻ trong độ tuổi này thường dễ bị xúc động, tuy nhiên khả năng kiểm soát cảm xúc chưa được hoàn thiện. Cảm xúc của trẻ có xu hướng bộc phát mạnh mẽ nhưng thường không kéo dài.

Để đảm bảo sự phát triển toàn diện cho trẻ trong giai đoạn này, cần chú trọng các yếu tố sau:

• Nâng cao nhận thức về sức khỏe: Tích hợp giáo dục sức khỏe vào chương trình học và các phương tiện truyền thông nhằm thay đổi dần thói quen của trẻ ở cả ba môi trường: cộng đồng, gia đình và nhà trường.
• Đảm bảo cơ sở vật chất: Cung cấp đầy đủ cơ sở vật chất cần thiết cho trường học và cộng đồng, bao gồm nước sạch, nhà vệ sinh hợp chuẩn, xà phòng rửa tay, bàn ghế phù hợp với kích thước của trẻ, và phòng học đủ ánh sáng, không gây chói mắt.
• Chú trọng các bệnh thường gặp: Đưa vào chương trình giáo dục các kiến thức về các bệnh phổ biến ở lứa tuổi tiểu học.
• Giáo dục giới tính: Triển khai giáo dục giới tính tại trường học để giúp trẻ hiểu rõ hơn về cơ thể và giới tính của mình.
• Khám sức khỏe định kỳ: Tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho trẻ để phát hiện sớm các vấn đề về ngôn ngữ và học tập, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời.

Tại iSchool, giai đoạn từ 7-11 tuổi trải dài từ cấp Tiểu học đến đầu THCS, được xem là thời kỳ vàng để vun đắp nền tảng toàn diện cho học sinh. Ở cấp Tiểu học, chương trình học tập được thiết kế theo hướng cá nhân hóa, chú trọng phát triển năng lực tư duy, khả năng sáng tạo và các kỹ năng mềm thông qua các hoạt động trải nghiệm đa dạng. Học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn được khuyến khích khám phá thế giới xung quanh, phát triển sự tự tin và kỹ năng giao tiếp. 

Khi bước vào THCS, iSchool tiếp tục nuôi dưỡng tinh thần ham học hỏi, khuyến khích học sinh chủ động tìm tòi, khám phá các môn học chuyên sâu hơn. Đồng thời, nhà trường đặc biệt quan tâm đến sự phát triển tâm lý lứa tuổi, tạo môi trường học tập cởi mở, thân thiện, nơi học sinh được tự do thể hiện bản thân, phát triển các mối quan hệ tích cực và hình thành các giá trị sống tốt đẹp. iSchool không chỉ giáo dục kiến thức mà còn đồng hành cùng học sinh trên hành trình trưởng thành, giúp các em phát triển toàn diện về trí tuệ, thể chất và tinh thần.

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 7 – 11 tuổi (Nguồn: Sưu tầm)

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 12 – 18 tuổi

Giai đoạn thiếu niên từ 12-18 tuổi là một trong các giai đoạn phát triển của trẻ mà bố mẹ cần đặc biệt quan tâm. Giai đoạn này đánh dấu sự chuyển mình toàn diện ở trẻ không chỉ về ngoại hình mà còn ở các khía cạnh sinh lý, tâm lý và xã hội, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ giới tính, văn hóa, môi trường.

Về sinh học, dậy thì mang đến những thay đổi rõ rệt, bao gồm sự phát triển các đặc tính giới tính thứ phát, tăng trưởng chiều cao vượt bậc, và thay đổi cấu trúc cơ thể.

Về nhận thức, trẻ gia tăng khả năng ghi nhớ, tư duy trừu tượng và ngôn ngữ phát triển phong phú, một số trẻ có thể bộc lộ năng khiếu văn chương.

Về tâm lý, trẻ dễ xúc động, xuất hiện tình cảm khác giới lãng mạn, đồng thời có nhu cầu lớn về sự quan tâm và hướng dẫn. Trẻ cũng có xu hướng muốn chứng tỏ bản thân, dễ sa vào các hành vi tiêu cực như nghiện ngập hoặc tìm đến các mối quan hệ không lành mạnh.

Về sức khỏe, hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn nhưng lại tăng nguy cơ mắc các bệnh dị ứng, miễn dịch. Các dấu hiệu của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) cũng có thể xuất hiện.

Để hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện trong giai đoạn này, cần:

• Nâng cao nhận thức về sức khỏe vị thành niên: Tăng cường giáo dục về sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe sinh sản và giới tính.
• Tạo môi trường tin tưởng trong gia đình: Cha mẹ cần trở thành người bạn đồng hành, hướng dẫn và hỗ trợ con cái vượt qua khó khăn.
• Giáo dục giới tính toàn diện: Trang bị cho trẻ kiến thức về giới tính, các biện pháp phòng tránh thai và phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
• Khám sức khỏe định kỳ: Phát hiện sớm các dấu hiệu trầm cảm và các vấn đề sức khỏe khác để có biện pháp can thiệp kịp thời.

Giai đoạn phát triển của trẻ từ 12 – 18 tuổi (Nguồn: Sưu tầm)

Tại iSchool, giai đoạn THPT (12-18 tuổi) được xem là giai đoạn then chốt để định hình tương lai của học sinh. Chương trình giáo dục ở cấp độ này được thiết kế với trọng tâm là phát triển năng lực tự học, tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề. Học sinh được khuyến khích chủ động trong quá trình học tập, định hướng nghề nghiệp và khám phá đam mê của bản thân thông qua các hoạt động ngoại khóa đa dạng và các dự án nghiên cứu chuyên sâu. iSchool không chỉ tập trung vào kiến thức học thuật mà còn chú trọng trang bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết cho thế kỷ 21 như kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, tư duy sáng tạo và kỹ năng ứng dụng công nghệ. Bên cạnh đó, nhà trường đặc biệt quan tâm đến sự phát triển toàn diện về mặt tâm lý, đạo đức và trách nhiệm xã hội, tạo điều kiện cho học sinh được trải nghiệm và trưởng thành trong một môi trường an toàn, tôn trọng sự khác biệt và khuyến khích tinh thần dấn thân. Mục tiêu của iSchool là đào tạo ra những công dân toàn cầu, có đủ kiến thức, kỹ năng và phẩm chất để thành công trong tương lai và đóng góp tích cực cho xã hội.

Quan tâm đến các giai đoạn phát triển của trẻ là điều rất quan trọng. Các thời kỳ phát triển của trẻ gồm 8 giai đoạn. Chi tiết, xem ngay bài viết!Hiểu rõ về các giai đoạn phát triển của trẻ không chỉ là kiến thức mà còn là trách nhiệm. Bằng cách trang bị cho mình những hiểu biết sâu sắc về sự phát triển của trẻ, chúng ta có thể tạo ra một thế hệ tương lai khỏe mạnh, hạnh phúc và có khả năng đóng góp tích cực cho xã hội.